Krioterapia lokalna i ogólnoustrojowa – jak działa? Różnice, mechanizmy i mniej znane fakty o zimnie

Krioterapia od lat pozostaje jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się metod fizykoterapeutycznych.

Choć kojarzona jest głównie z kriokomorą lub klasycznym „okładem z lodu”, w rzeczywistości obejmuje szereg
precyzyjnych technik, które różnią się temperaturą, czasem ekspozycji i fizjologią działania.
Aby w pełni zrozumieć, kiedy zimno pomaga, a kiedy niekoniecznie, warto uporządkować wiedzę i rozróżnić kilka ważnych pojęć.

Krioterapia a terapia temperaturą glacjalną – dwie zupełnie różne metody

W przestrzeni popularnej często wrzuca się do jednego worka wszystko, co „zimne”.
Tymczasem w medycynie rozróżniamy:

1) Krioterapia (tzw. „zimno terapeutyczne”)

temperatura: –110°C do –140°C (kriokomora) lub bardzo zimne gazy w terapii miejscowej,
czas: krótki, kontrolowany, zwykle 2–3 min w kriokomorze,
mechanizm: gwałtowne pobudzenie receptorów zimna, szybka reakcja naczyniowa, neuro-modulacja, efekt analgetyczny.

To intensywny, ale krótki bodziec zaprojektowany tak, by uzyskać maksymalny efekt przy minimalnym ryzyku wychłodzenia.

2) Temperatura glacjalna (klasyczne chłodzenie, lód, cold-pack)

temperatura: 0°C do –5°C,
czas: 10–20 minut,
działanie: bardziej lokalne, mniej intensywne, świetne po urazach, ale bez silnego efektu neurofizjologicznego.

Najważniejsza różnica:
Krioterapia działa głównie przez układ nerwowy i mechanizmy naczyniowe,
a terapia glacjalna przez zmniejszenie stanu zapalnego i obrzęku.

Dlaczego krioterapia działa szybciej niż lód?

Skóra człowieka jest wyposażona w miliony receptorów temperatury, ale ich rozmieszczenie jest nierównomierne.
Najwięcej znajduje się na:

twarzy,
dłoniach,
stopach.

W kriokomorze ciało doświadcza bardzo niskiej temperatury przez krótki czas – to silny bodziec sensoryczny, który:

hamuje przewodnictwo bólowe,
zwiększa aktywność układu przywspółczulnego,
obniża napięcie mięśniowe,
poprawia tolerancję wysiłku,
zmienia percepcję bólu nawet na 6–12 godzin.

Dlaczego kriokomora działa inaczej niż morsowanie

Choć oba bodźce są „zimne”, efekty fizjologiczne są odmienne:

Morsowanie

temperatura: 0–8°C,
czas: 2–10 minut,
reakcja: intensywny stres metaboliczny, skurcz naczyń, wzrost tętna, wyrzut adrenaliny.

Morsowanie jest formą treningu odporności i adaptacji, ale nie zawsze jest dobre dla pacjentów z bólem,
napięciem czy świeżym urazem.

Kriokomora

temperatura: –110°C i niższa,
czas: 2–3 minuty,
reakcja: silny bodziec sensoryczny przy mniejszym stresie metabolicznym.

To jedna z przyczyn, dla których krioterapia jest bardziej przewidywalna i bezpieczna w rehabilitacji.

Najważniejsze wskazania – kiedy zimno działa najlepiej

świeże urazy (0–72 h),
obrzęki, skręcenia, stłuczenia,
przeciążenia tkanek miękkich,
nadmierne napięcie mięśniowe,
bóle potreningowe,
stany zapalne o umiarkowanej aktywności,
nadaktywność układu nerwowego.

Kiedy należy zachować ostrożność

neuropatie z zaburzeniem czucia,
zaawansowana choroba Raynauda,
niekontrolowane nadciśnienie (kriokomora),
otwarte rany,
ostra infekcja,
bardzo nasilony stan zapalny.

Najważniejszy wniosek dla pacjenta

Zimno działa świetnie, ale tylko wtedy, gdy jest stosowane właściwą metodą, we właściwym czasie
i z odpowiednio dobranym parametrem.
Krioterapia nie jest morsowaniem ani workiem lodu – to precyzyjna interwencja fizjoterapeutyczna.